„Prawem naszym – zmartwychwstanie” – wystawa w Muzeum Pana Tadeusza

Przygotowana przez Zakład Narodowy im. Ossolińskich z okazji stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości wystawa „Prawem naszym – zmartwychwstanie” to wielowątkowa opowieść o polskich drogach do wolności. Prezentowana we wrocławskim Muzeum Pana Tadeusza ekspozycja oraz towarzyszący jej program edukacyjny wchodzą w dialog z wystawą stałą muzeum, rozwijając ważne wątki historyczne i uzupełniając program literacki.

Wystawa wplata w stałą ekspozycję muzeum kilkaset unikatowych obiektów, które przedstawiają polityczny, publiczny kontekst dramatu społecznego, jakim była dla Polski utrata niepodległości, oraz polityczne, militarne, edukacyjne i artystyczne starania o jej odzyskanie, a także bardziej osobisty, egzystencjalny wymiar symboliki i mitologii niepodległościowej.

Tytuł ekspozycji, będący cytatem z poematu „Przedświt” Zygmunta Krasińskiego, przywołano bezpośrednio z rewersu medalu autorstwa Stanisława R. Lewandowskiego. Upamiętniał on Józefa Piłsudskiego i został wydany w 1916 roku przez Koło Ligi Kobiet przy Naczelnym Komitecie Narodowym w Krakowie.

Ekspozycję w romantycznej części wystawy stałej otwierają oryginalne dokumenty z lat 1772–1795 opisujące przebieg formalnego procesu zaboru ziem I Rzeczypospolitej. W kolejnych salach zobaczyć można nie tylko liczne sztychy, obrazy i unikatowe fotografie z wizerunkami uczestników narodowych zrywów, lecz także białe kruki, takie jak tajne druki ossolińskie (Lwów 1832–1834), gazetki powstańcze, egzemplarz oryginalnego wydania „Trybuny Ludów” („La Tribune des Peuples”, Paryż 1849). Pokazywany jest też jeden z niewielu istniejących obrazów pędzla Cypriana Kamila Norwida, Jutrznia, przedstawiający alegorię Polski. Prezentowane są również liczne pamiątki – fotografie, ulotki, afisze, odznaki i drobne przedmioty – związane z żołnierzami polskich formacji walczących na frontach I wojny światowej, m.in. Legionów Polskich, a także ilustrujące wkład polskich kobiet w walkę o niepodległość: od wizerunków Emilii Plater i fotografii Heleny Pustowójtówny do pamiątek po członkiniach Ochotniczej Legii Kobiet z lat 1918–1919. Osobne moduły wystawy poświęcono takim tematom, jak „Nie tylko Mickiewicz”, przypominając rolę wybitnych pisarzy w dążeniu do niepodległości, czy polskie kino II Rzeczypospolitej jako panorama ikonografii batalistycznej.

Kontynuacja wystawy w przestrzeni ekspozycji „Misja: Polska” to opowieść o tym, jak pielęgnowano w kraju i na emigracji pamięć o niepodległości utraconej po zaledwie dwudziestu latach. Dzień 11 listopada i postać Józefa Piłsudskiego stały się po wrześniu 1939 symbolami odebranej Polakom wolności. Na wystawie prezentowane są gazetki i ulotki Polskiego Państwa Podziemnego, wydawnictwa emigracji londyńskiej podtrzymującej pamięć o Niepodległej, świadectwa odradzania się mitu II Rzeczypospolitej w PRL w latach siedemdziesiątych XX wieku (m.in. druki Konfederacji Polski Niepodległej i Polskiego Porozumienia Niepodległościowego i publikowana poza zasięgiem cenzury Bibuła Piłsudskiego) oraz przykłady bardzo intensywnego wykorzystywania symboliki II Rzeczypospolitej w okresie stanu wojennego: podziemne znaczki pocztowe, banknoty i grafiki. Tym bardziej spektakularne, im bardziej cenzura starała się je ograniczać.

Można także wysłuchać audycji Radia Wolna Europa ze wspomnieniami ludzi, którzy byli ojcami niepodległości, m.in. Józefa Hallera i Kazimierza Sosnkowskiego, a także zobaczyć prezentację „Piłsudscy”, złożoną z wizerunków aktorów wcielających się w postać Józefa Piłsudskiego, m.in. Daniela Olbrychskiego, Zbigniewa Zapasiewicza, Ryszarda Filipskiego czy Mirosława Baki.

Sfinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2022.