Kontrast
Wielkość czcionki

Wystawa „Eleonora Plutyńska. W poszukiwaniu zaginionych splotów”

07.07 - 31.10.2019 Białostocka 14, Janów, Powiat sokólski, Polska
Dodaj do kalendarza
  • bezpłatnie
  • folklor/rękodzieło
  • plenerowo
  • przystosowane dla niepełnosprawnych
Organizator: Fundacja OKOLICA
Płatność: Wydarzenie bezpłatne
Wydarzenie przystosowane dla niepełnosprawnych: wystawa prezentowana jest na dworze, łatwo jest podjechać na wózku

Zapraszamy na wyjątkową wystawę!

Wystawa plenerowa przybliża postać Eleonory Plutyńskiej, wybitnej artystki, pedagoga i społecznika, kobiety która przez wiele lat animowała życie kulturalne na wsi i ratowała zanikające tkactwo ludowe. Wspierała twórczość wiejskich tkaczek i odtwarzała dawne techniki, tworzyła też własne tkaniny inspirowane sztuką ludową, które były prezentowane i nagradzane na wystawach w całej Europie. Szczególnie bliska była jej technika tkaniny dwuosnowowej, którą odkryła w Janowie, a która dzięki jej zaangażowaniu odrodziła się i cieszy rosnącą popularnością.

Eleonora Plutyńska urodziła się w 1886 r. w Wiedniu, gimnazjum skończyła we Lwowie. Była córką Heleny z Wolskich oraz Stanisława Szczepanowskiego, inżyniera, ekonomisty i pioniera przemysłu naftowego w Galicji. Studiowała początkowo w Krakowie, później w Paryżu, a po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie. Dużo podróżowała, zwiedziła Belgię, Francję, Holandię, Anglię, Włochy.

Po studiach podjęła pracę w tkaczkami ludowymi. „Kiedy ukończyłam Akademię, los szczęśliwy sprawił, że powierzono mi opiekę nad tkactwem ludowym wschodnich województw Polski. Dążyłam do wsi, bo dusiłam się w atmosferze papierowego projektowania na kratkowanym papierze. (…) Miałam pod swoją opieką sześć wschodnich województw.” W Janowie i okolicznych wsiach natrafiła na ślady tkaniny dwuosnowowej – prawie zapomnianej, starej techniki. Odnalazła ją w przechowywanych w skrzyniach lub na strychach w „dywanach wyprawowych”. Skomplikowana technika, dająca niezwykłe możliwości komponowania wzorów, zafascynowała Eleonorę do tego stopnia, że zapragnęła posługiwać się nią we własnej twórczości. Tym samym wybrała dla siebie jedną z najtrudniejszych technik tkackich.

W 1934 r. rozpoczęła pracę z tkaczami z Janowa i sąsiednich wsi: Wasilówki, Kuplisk, Jesionowej Doliny. Lokalni twórcy nie tworzyli już jednak własnych kompozycji, lecz naśladowali wzory tkanin przemysłowych. Plutyńska zaproponowała inną drogę: „Posłużył mi postulat pracy twórczej »z głowy«” – pisała. Zaprzyjaźniła się z rodziną Adolfa Jaroszewicza, który stał się najpierw jej nauczycielem, a potem współpracownikiem. Szybko przyjął jej rady, zarzucił wzory fabrycznych kap i zaczął tworzyć nowe motywy, według własnego pomysłu.

Tkaniny podwójne często są dwubarwne, co wynika z techniki użycia dwóch osnów. Plutyńska, podczas barwienia nadawała jednak tym dwóm kolorom tak zróżnicowane odcienie, że tworzyły wspaniałą gamę kolorystyczną. Komponowała bezpośrednio na krośnie tworząc proste, przejrzyste, symetryczne wzory. Ulubionymi jej motywami były „drzewo życia”, stylizowane „zwierza”, często otoczone bordiurą, a także proste wzory, z powtarzalnych figur geometrycznych, niespotykane wcześniej w tradycyjnej ornamentyce podwójnych tkanin. Na sukcesy nie czekała długo. W 1938 roku, za zestaw tkanin dwuosnowowych, zdobyła wraz ze swym zespołem Złoty Medal na Międzynarodowej Wystawie Sztuk i Rzemiosł w Berlinie. Tę wspaniale rozwijającą się działalność przerwał wybuch wojny.

W 1945 r. – wkrótce po zakończeniu wojny – nie zważając na niebezpieczeństwo, zniszczenia i brak komunikacji, wyruszyła w okolice Sokółki. Udało jej się odszukać część osób, z którymi współpracowała przed wojną. Ponownie stworzyła zespół, w którym w następnych latach powstały setki wspaniałych tkanin, nagradzanych na wielu wystawach. Jednocześnie od 1946 r. wykładała w warszawskiej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych późniejszej ASP, gdzie prowadziła katedrę tkacką i uzyskała tytuł profesora.

Zmarła w 1969 r w Warszawie. Obecna na pogrzebie Krystyna Kondratiukowa, ówczesna dyrektor Muzeum Tkactwa w Łodzi zapisała fragment rozmowy z Aleksandrą Radulską, jedną janowskich tkaczek: „Pani Plutyńska – powiedziała ona – dała nam życie. I nie tylko to, że zarobek z tkania był. Ona powtarzała zawsze, że jak człowiek pokocha swoją pracę , to i praca będzie piękna i życie stanie się piękniejsze. I myśmy zobaczyły to inne ciekawsze życie i już bez tkania trudno byłoby pozostać”.

Zapraszamy do poznawania tej niezwykłej postaci!

Sfinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2022.

Profesor Eleonora Plutyńska z tkaczkami, od lewej: Scholastyka Krupowicz, Felicja Jaroszewiczowa, Regina Masełbas, Olimpia Jaroszewicz, fot. Irena Jarosińska. Zdjęcie ze zbiorów Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie

Miejsce wydarzenia

Białostocka 14, Janów, Powiat sokólski, Polska

Szczegóły lokalizacji

ul. Białostocka 14, w pobliżu Izby Tkactwa Dwuosnowowego

Adres

Janów, Powiat sokólski, Polska