Hymn Polski - historia zaklęta w dźwiękach pozytywki gabinetowej

W Święto Niepodległości melodia Mazurka Dąbrowskiego będzie wygrywana na trąbkach, skrzypcach i wielu innych instrumentach – ale nie tylko! Wyjątkowy eksponat ma w swoich zbiorach Narodowe Muzeum Techniki w Warszawie. Z okazji 11 listopada prezentujemy unikalną płytę do stacjonarnej pozytywki gabinetowej wygrywającą Mazura. Do tej melodii ludowej w 1797 roku Józef Wybicki napisał tekst pieśni – tak powstał Hymn Polski, o którego historii można przeczytać poniżej.

Mazurek Dąbrowskiego – historia od pieśni legionowej do hymnu polskiego

„Ustalona tradycją pieśń patriotyczna, wyraz jedności, oficjalna forma społeczna manifestacji uczuć narodowych” – tyle o hymnach mówi zwięzła, encyklopedyczna definicja. Za polskim hymnem narodowym jednak stoi bogata historia, burzliwe dzieje ojczyzny i duma niepodległego narodu.

Polski hymn narodowy na przestrzeni dziejów zmieniał swe tytuły: „Pieśń Legionów Polskich we Włoszech”, „Mazurek Dąbrowskiego”, „Jeszcze Polska”. Jego melodia była znana dużo wcześniej, nim powstały słowa. To popularny w XVIII wieku mazurek ludowy nieustalonego autorstwa, wywodzący się prawdopodobnie z Podlasia stał się kanwą nut do pieśni napisanej przez Józefa Wybickiego w 1797 roku. W styczniu, na ziemi włoskiej, została utworzona armia pomocnicza nosząca nazwę: Legiony Polskie we Włoszech. Dowództwo nad nią objął generał Jan Henryk Dąbrowski. Na prośbę generała jego przyjaciel Józef Wybicki ułożył słowa naszego przyszłego hymnu. Pierwsze publiczne wykonanie utworu, będącego wówczas pieśnią legionową, miało miejsce 20 lipca 1797 roku w Reggio nell’Emillia, gdzie stacjonowała świeżo powołana formacja zbrojna.

Może łatwo zapadający w pamięć rytm mazurka, może głębokie przesłanie patriotyczne, a może umiłowanie ojczyzny kunsztownie zawarte w słowach spowodowały, że Pieśń Legionów stopniowo upowszechniła się i utrwaliła. Zagrzewała powstańców listopadowych, uczestników Wiosny Ludów, powstańców styczniowych, wreszcie żołnierzy na frontach pierwszej wojny światowej. Niektóre jej frazy ulegały zmianie pod wpływem aktualnych okoliczności. Generał Dąbrowski w pieśni ustępował miejsca takim nazwiskom jak Skrzynecki, Chłopicki, Dwernicki.

Pieśń towarzyszyła dziejom narodu polskiego, nazywana już powszechnie Mazurkiem Dąbrowskiego. W 1918 roku Polska odzyskała niepodległość. Konstytucja marcowa 1921 roku określiła godło oraz barwy Rzeczypospolitej Polskiej, pozostawiając jednak otwartą sprawę hymnu. Tę częściowo uregulował rozkaz nr 221 z dnia 22 marca 1921 roku wydany przez Ministra Spraw Wojskowych generała Kazimierza Sosnkowskiego, bowiem nakazał on oddawanie honorów należnych hymnom państw sprzymierzonych także przy odgrywaniu Mazurka Dąbrowskiego.

Sześć lat później, 26 lutego 1927 roku, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych wydało okólnik ustanawiający pieśń zaczynającą się od słów „Jeszcze Polska” – pierwszych słów Mazurka Dąbrowskiego – formalnym hymnem narodowym. Pierwotna wersja tekstu autorstwa Józefa Wybickiego została skrócona o dwie zwrotki, a linia melodyczna mazura – o kilka dźwięków. Pierwszy ze skrótów wynikł z potrzeby aktualizacji treści słów do czasów, gdy naród polski odzyskał suwerenność. Drugi skrót, melodyczny, dopasował liczbę nut do liczby sylab refrenu, pozwalając zachować jej niezaburzony rytm. Polska tym samym ustanowiła trwały zestaw atrybutów państwowości: godło, barwy i hymn.

Autorami tekstu są Jerzy Lemański oraz Zasław Adamaszek z Narodowego Muzeum Techniki w Warszawie.

 

Znając już losy Mazurka Dąbrowskiego, serdecznie zapraszamy do wspólnego śpiewania 11 listopada w samo południe! Świętujmy razem!