Otwarcie muralu „Nieznani bohaterowie Niepodległej z powiatu grajewskiego”

Mural jest częścią projektu pn. „Nieznani bohaterowie Niepodległej w powiecie grajewskim”, którego tematem przewodnim są instytucje i osoby, których rola jest często przemilczana, a bez których zaangażowania nie byłoby sprawnie funkcjonującego organizmu państwowego – czyli bez Policji Państwowej, Straży Pożarnej oraz lokalnej administracji.

Po roku 1918 Polska odradzała się na ziemiach wchodzących w skład trzech zaborów, funkcjonujących ponad wiek w różnych porządkach prawnych. Tymczasem wiek XIX w Europie był okresem kluczowym z punktu widzenia wypracowania własnych modelów administracyjnych. Oznaczało to, że w czas niepodległości państwo polskie wchodziło bez własnej tradycji czy koncepcji dotyczących organizacji struktur państwowych. Równocześnie ogrom wyzwań, które stały przed nowym państwem powodował, że sprawy związane np. z określeniem struktury samorządu schodziły na dalszy plan. Do tego o ile zmiany w samych przepisach regulujących działania administracji mogły początkowo ograniczyć się do niezbędnego minimum, o tyle w wymiarze personalnym odzyskanie przez Polskę niepodległości przyniosło jej rewolucję. Tym większa zasługa osób tworzących podwaliny nowej, suwerennej administracji lokalnej, że potrafili oni stanąć na wysokości zadania i zbudować w tak krótkim czasie strukturę odpowiedzialną przecież za wszelkie ważne dla lokalnych mieszkańców kwestie, jak sprawy meldunkowe, ewidencyjne, wyznaniowe, bezpieczeństwa publicznego, handlu, drogownictwa, budownictwa, kultury i sztuki, itd.

Jeżeli chodzi o policję, to jej powołanie jako organizacji jednolitej w skali kraju było kwestią szczególnie istotną z uwagi na tworzone (już od 1914 roku) przez lokalne samorządy, administrację państwową, a nawet partie polityczne, ugrupowania paramilitarne, niekiedy nawet o charakterze bojówkarskim. Pierwszej próby zespolenia wszystkich służb bezpieczeństwa publicznego usiłował dokonać Józef Piłsudski w grudniu 1918 r., formalnie zaś 24 lipca 1919 r. powołano Policję Państwową, która była organem wykonawczym władz państwowych oraz samorządowych odpowiedzialnych za ochronę bezpieczeństwa, spokoju i porządku publicznego. Początki niepodległości to był szczególny okres. Wśród osób wracających z frontu byli głodni i bezradni ludzie, którymi należało się zaopiekować. Zewsząd słychać było strzały, ponieważ broń trafiała w niepożądane ręce. Dochodziło do anarchii. Poza tym – służby policyjne, w pewnym sensie, regulowały i ujednolicały wtedy prawo na terenach byłych zaborów. Takie działania miały miejsce również na terenie obecnego powiatu grajewskiego.

Wreszcie Straż Pożarna, instytucja rozproszona aż do 1921 r. na wiele związków (skupiających około 1600 straży), a jednak z jakże silnym, oddolnym pragnieniem, by odradzające się państwo polskie zastało pożarnictwo silne jednością, gotowe do spełniania we własnym kraju swej zaszczytnej powinności. Jak to ujął prezes Związku Floriańskiego „Niech w gmachu odradzającej się Ojczyzny straże pożarne zajmą stanowisko im należne i godne, bo gmach każdy bez dzielnej i sprawnej ochrony istnieć nie może”.

O roli Straży Pożarnej w społeczeństwie nie trzeba na pewno przypominać. Warto jedynie podkreślić, iż straże pożarne okresu międzywojennego oprócz wypełniania swoich statutowych obowiązków spełniały ważną kulturotwórczą rolę, zwłaszcza w małych miasteczkach i na wsi. W strażach działały amatorskie zespoły teatralne, chóry, biblioteki, czytelnie i orkiestry. Organizowano odczyty i słuchanie radia. W 1938 r. w strażach było 2500 świetlic, 700 bibliotek, 1500 zespołów i 1000 orkiestr.

Mural historyczny jest pomocny w kształtowaniu właściwych postaw obywatelskich, jednocześnie uwrażliwia mieszkańców oraz turystów na sztukę. Poza tym pozwala kształtować i utrwalać wiedzę historyczną, dotyczącą Polski i regionu. Za pomocą murali można także pogłębiać świadomość lokalnej kultury oraz tradycji.