„W stulecie praw wyborczych kobiet w Polsce” – spotkanie z prof. Magdaleną Środą i dr Małgorzatą Tkacz-Janik

Rok 2018 został ogłoszony decyzją Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej Rokiem Praw Kobiet. Setna rocznica odzyskania przez Polskę niepodległości jest bowiem także setną rocznicą uzyskania przez Polki praw wyborczych. Stało się to 28 listopada 1918 roku dekretem Tymczasowego Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego. Dekret Naczelnika Państwa o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego stanowił, że „Wyborcą do Sejmu jest każdy obywatel Państwa bez różnicy płci” (art. 1) oraz „Wybieralni do Sejmu są wszyscy obywatele (lki) państwa posiadający czynne prawo wyborcze” (art. 7).

Muzeum Górnośląskie z zaangażowaniem obchodząc okrągłą rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości, bierze udział także w projekcie „Kongresowe spotkania z herstorią”, nie byłoby bowiem wolnej Polski bez swobody podejmowania politycznych decyzji przez kobiety. Z tej okazji zapraszamy już 7 listopada o 17.45 na spotkanie z wyjątkowymi prelegentkami: prof. Magdaleną Środą oraz dr Małgorzatą Tkacz-Janik.

O czym będziemy rozmawiać?

Wraz z prelegentkami zapraszamy do dyskusji skupionej wokół dwóch głównych tematów:

Płeć a państwo. Sto lat walki o równouprawnienie w Europie, czyli „Praca kobiet nigdy się nie kończy”
Czynne i bierne prawo głosu to bez wątpienia jeden z czynników przyspieszających proces politycznej emancypacji kobiet. Nie znaczy to jednak, aby kobiety nie podejmowały wcześniej prób wejścia do sfery publicznej. Dzieje pełne są znaczących postaci kobiecych (od aleksandryjskiej filozofii Hypatii przez Krystynę Pizańską, włoską humanistkę epoki odrodzenia, po „śląską Hypatię”, czyli Marię Cunitz – by tylko wspomnieć niektóre), jednak przywołanie ich imion wymaga głębszego sięgnięcia w historię. Początki kobiecego ruchu walczącego o równouprawnienie kobiet w sferach: społecznej, ekonomicznej i politycznej, sięgają czasów oświecenia i przemian związanych z rewolucją przemysłową. Jedna z pierwszych francuskich feministek – Olympe de Gouges – w 1789 r. wystąpiła z propozycją „Deklaracji Praw Kobiety i Obywatelki”, ale nawet bardzo wówczas rewolucyjnie nastawione francuskie Zgromadzenie Narodowe odrzuciło ten dokument. Proces przyznawania praw wyborczych kobietom w Europie i obu Amerykach przebiegał prawie równolegle, jednak w Europie zakończył się bardzo późno – dopiero w latach 80. XX w. (Lichtenstein). Zdarzało się jednak, że kobiety uzyskiwały ograniczone prawa wyborcze w stosunku do tych, które przysługiwały mężczyznom. Dopuszczenie kobiet do głosowania oznaczało zmianę elektoratu, więc również zmianę struktury władzy. Był to czynnik tak istotny, że w niektórych krajach kobiety najpierw otrzymały bierne, a dopiero później czynne prawo wyborcze (np. w Holandii, Belgii i Stanach Zjednoczonych). Mężczyźni godzili się na to, aby jakaś nieznaczna liczba kobiet dostała się do parlamentu (ale wybrana przez mężczyzn, co było mało prawdopodobne), nie naruszało to bowiem równowagi sił. Przyznanie kobietom prawa głosu oznaczało nagłe podwojenie liczebności elektoratu, na skutek czego wynik wyborów byłby trudny do przewidzenia. W ciągu pierwszego ćwierćwiecza XX wieku prawa wyborcze otrzymały kobiety w ponad 20 państwach, głównie europejskich, ale – mimo że pozytywnie oceniono („męskie elity”) aktywność społeczną i zawodową kobiet w czasie I wojny światowej – w kilkunastu państwach zaowocowało to tylko częściowym przyznaniem praw wyborczych. Stan rzeczy zmienił się dopiero po II wojnie światowej, kiedy kobiety zaczęły coraz częściej uzyskiwać pełne prawa wyborcze, zarówno czynne jak i bierne.

Drugi temat, jaki proponujemy do dyskusji brzmi: „Ja? Nic przecież takiego nie zrobiłam” i skupiony będzie na lokalnym artefakcie, który jest śladem intensywnej działalności kobiet. W zbiorach Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu znajduje się „Księga Pamiątkowa Pracy Społeczno-Narodowej Kobiet na Śląsku od roku 1880-1922”, przygotowana z inicjatywy Olgi Zarzyckiej-Ręgorowiczowej i Stefanii Kaszad-Eckertowej, wchodzących w skład Zarządu Komitetu Wystawy Pracy Kobiet Województwa Śląskiego w 1929 r. W słowie wstępnym Zarzycka-Ręgorowiczowa w kwietniu 1929 r. napisała: „Kto nie zna dobrze Śląska a weźmie ją [księgę] do ręki, znajdzie po chwili wgłębienia się w te kartki wiele rzeczy dla siebie nowych i niespodziewanych, pozna Śląsk lepiej i pokocha. A gdy ją kiedyś dostanie w swe ręce badacz czy historyk znajdzie na pewno o różnej wartości treści i zapiski noszące na sobie piętno chwili, która je wydała, niejedno ziarno trwałej prawdy historycznej”. Księga obejmuje 97 życiorysów kobiet, w większości spisanych odręcznie, aktywnych w okresie powstań i plebiscytu na polu społeczno-oświatowym na Górnym Śląsku.

MAGDALENA ŚRODA – profesorka UW. dr hab., pracuje w Zakładzie Etyki Instytutu Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego, zajmuje się historią idei etycznych, etyka stosowaną, filozofia polityczną i problematyką gender. Jest autorką wielu publikacji z zakresu filozofii politycznej i moralnej oraz książek m.in: „Idea godności w historii i etyce” (1993), „Indywidualizm i jego krytycy. Współczesne spory między liberałami, komunitarianami i feministkami na temat podmiotu, wspólnoty i płci” (2003), „Kobiety i władza” (2009), „Etyka dla myślących” (2010), „Mała książeczka o tolerancji” (2010). Jest redaktorem ETYKI oraz Rady Naukowej PRZEGLĄDU FILOZOFICZNEGO; Jest członkinią Europejskiego Instytutu Równości Gender w Wilnie. Jest również założycielką i kierowniczką Podyplomowych Studiów Etyki i Filozofii (UW); członkinią Komitetu Etyki Polskiej Akademii Nauk; członkinią Rady Instytutu Spraw Publicznych, członkinią Rady Societas/Communitas. W rządzie M. Belki pełniła funkcję ministra Pełnomocnika Rządu ds. Równego statusu Kobiet i Mężczyzn. Zajmuje się działalnością publicystyczną, jest felietonistką „Gazety Wyborczej” i tygodnika „Wprost”.

MAŁGORZATA TKACZ-JANIK – doktora nauk humanistycznych, kulturoznawczyni, nauczycielka akademicka, przedsiębiorczyni, liderka społeczna. Szefowa Rady Fundacji Przestrzenie Dialogu, członkini Rady Programowej Kongresu Kobiet oraz Stowarzyszenia Kongres Kobiet, członkini Rady Honorowej Fundacji Iskierka oraz Zarządu Stowarzyszenia Szlakiem Kobiet. Z ramienia Zielonych Radna Sejmiku Śląskiego IV kadencji, z jej inicjatywy powołano przy Marszałku Pełnomocniczkę ds. organizacji pozarządowych i równego traktowania. Pomysłodawczyni Śląskiego Szlaku Kobiet. W latach 2009-2011 współprzewodnicząca Zielonych w Polsce (w parytecie z D. Szwedem). Obecnie bezpartyjna. W styczniu 2009 nominowana przez „Gazetę Wyborczą” do tytułu „Polka Roku 2008” za zorganizowanie w Sejmie ogólnopolskich obchodów rocznicy 90-lecia uzyskania przez Polki praw wyborczych Dwukrotnie uznana przez Dziennik Zachodni za jedną z 50. (2013) oraz za jedną z 10. (2014) najbardziej wpływowych kobiet województwa śląskiego. Od kwietnia 2015 r. członkini Komitetu Monitorującego Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego. Od lipca 2017 członkini Rady Wielkiej Koalicji za Równością i Wyborem. Pełnomocniczka Kongresu Kobiet ds. obchodów Stulecia Praw Kobiet w 2018 r.