"Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem" - Jan Matejko w Londynie

Od 21 maja 2021 roku w prestiżowej londyńskiej National Gallery można oglądać wystawę czasową „Conversations with God: Jan Matejko’s Copernicus”. Jej głównym eksponatem jest jedno z najsłynniejszych dzieł Jana Matejki – „Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem”. Wystawa powstała przy współpracy Instytutu Kultury Polskiej w Londynie, The Capricorn Foundation i Biura Programu „Niepodległa”.

Jan Matejko w Londynie

Obraz „Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem” będzie częścią nowej ekspozycji czasowej National Gallery w Londynie. Obok niego zostaną zaprezentowane m.in.: kopia dzieła „De revolutionibus orbium coelestium” („O obrotach sfer niebieskich”) z 1543 roku, astrolabium i torquetum – instrumenty astronomiczne z XV wieku i wstępne szkice Matejki do obrazu. Wystawę można oglądać od 21 maja do 30 sierpnia 2021 roku. Szczegóły i program wydarzeń towarzyszących dostępny jest na stronie www.nationalgallery.org.uk (w języku angielskim).

Wystawa ma za zadanie przedstawić gościom National Gallery postać malarza Jana Matejki. Choć w Polsce on i jego malarstwo są doskonale znane, w innych krajach Europy nie jest postacią rozpoznawalną. Kuratorzy będą starali się wyjaśnić rolę malarza w formowaniu polskiej tożsamości pod zaborami osobom nieznającym polskiej historii. Jan Matejko żył w latach 1838-1893. Nie doczekał powstania niepodległej Polski, jednak jego obrazy są głosem w polemice dotyczącej przeszłości i przyszłości kraju. Uznawany jest za twórcę narodowej szkoły malarstwa historycznego. Matejko nie był wierny historycznym detalom wydarzeń, a raczej ukazując dawną wielkość Rzeczypospolitej pragnął kształtować serca i umysły, wskrzesić wiarę w odrodzenie niepodległej ojczyzny.

Kim był Mikołaj Kopernik?

Płótno Matejki „Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem” powstało w 1873 roku, z okazji 400. rocznicy urodzin astronoma Mikołaja Kopernika. Jest duże – ma wymiary 2,25 × 3,15 m. Przedstawienie szybko zyskało popularność – było dystrybuowane w tysiącach reprodukcji. Obraz rzadko opuszcza aulę Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego, więc jego podróż na Wyspy Brytyjskie, by promować polską kulturę zagranicą, nabiera tym większej rangi.

Obraz przedstawia Mikołaja Kopernika, astronoma który wstrzymał Słońce, a ruszył Ziemię – czyli stworzył teorię heliocentryczną na 70 lat przed znanym Brytyjczykom Galileuszem. Jan Matejko uwiecznił naukowca nie w momencie dokonywania przełomowego odkrycia (model ruchu planet wokół Słońca jest już ukończony), lecz na dachu domu w Fromborku, gdzie ten klęczy zwrócony ku niebu i prowadzi rozmowę z Bogiem. Ukazanie Kopernika na tle fromborskiej katedry, gdzie sprawował posługę, było jednocześnie głosem Matejki w sporze o to, czy Kopernik był Polakiem, czy Niemcem, niezwykle ważnym gdy Polacy szukali postaci wokół których mogli budować swą tożsamość narodową pod zaborami.

Conversations with God: Jan Matejko’s Copernicus

Wystawę „Conversations with God: Jan Matejko’s Copernicus” można oglądać codziennie, do 30 sierpnia 2021 roku, w godzinach 10:00-18:00 (w piątki do 21:00). Szczegóły i program wydarzeń towarzyszących dostępny jest na stronie National Gallery. Prezentowane eksponaty pochodzą z Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Muzeum Narodowego w Krakowie i  National Maritime Museum w Londynie. Ekspozycji towarzyszy publikacja przygotowana przez prof. Andrzeja Szczerskiego (dyrektora Muzeum Narodowego w Krakowie oraz profesora w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego), Christophera Riopelle (kuratora w National Gallery specjalizującego się w malarstwie po 1800 roku) oraz profesora Owena Gingericha (profesora astronomii i historii nauki, światowego autorytetu w badaniu dzieła „O obrotach sfer niebieskich” Kopernika).  

Wystawa powstała przy wsparciu Instytutu Kultury Polskiej w Londynie, Biura Programu „Niepodległa” i The Capricorn Foundation. Dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu w ramach Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2022.