„Postacie II RP na Dolnym Śląsku” - fabularyzowane filmy dokumentalne

Choć ziemie Dolnego Śląska weszły w granice Polski po II wojnie światowej, wielu obywateli dawnej II Rzeczpospolitej właśnie tam budowało nowe, powojenne życie. To o nich opowiada nowy cykl filmów Wojewody Dolnośląskiego pt. „Postacie II RP na Dolnym Śląsku”. 10 krótkich fabularyzowanych filmów dokumentalnych zaprasza do poznawania niezwykłych historii!

Projekt „Postacie II RP na Dolnym Śląsku”

Bohaterami 10 filmów są dwie kobiety i ośmiu mężczyzn. Wśród nic znaleźli się lekarze, konstruktorzy, literaci, sportowcy czy politycy, którzy pracowali dla Polski już w czasach II RP. Po wojnie ich losy związały się związanych z Dolnym Śląskiem. Każdy fabularyzowany dokument trwa około 5 minut. Przy ich tworzeniu współpracowano z Instytutem Pamięci Narodowej we Wrocławiu, Ośrodkiem Pamięć i Przyszłość (CH Zajezdnia) i Zakładem Narodowym im. Ossolińskich we Wrocławiu. Kim są postacie II RP na Dolnym Śląsku?

Konstanty Skirmunt (1866-1949)

Konstanty Skirmunt to polityk i dyplomata. Był jednym z polskich delegatów na konferencję pokojową w Paryżu, która kończyła I wojnę światową. Minister Spraw Zagranicznych, pochowany w Wałbrzychu. Od 11 czerwca 1921 do 6 czerwca 1922 roku pełnił urząd Ministra Spraw Zagranicznych, potem był m.in. Ambasadorem RP w Londynie. Ostatnie lata życia spędził w klasztorze sióstr Niepokalanek w Wałbrzychu.

Henryk Beck (1896-1946)

Henryk Beck był lekarzem ginekologiem. Brał udział w obronie Lwowa, wojnie polsko-bolszewickiej i powstaniu warszawskim. Medycynę ukończył na Uniwersytecie Jana Kazimierza, potem pracował tam jako wykładowca, a następnie przeniósł się na Uniwersytet Warszawski i łączył wykładanie z byciem ordynatorem oddziału ginekologicznego Szpitala Dzieciątka Jezus. W 1937 roku przeprowadził pierwszą w Polsce operację zmiany płci. Po wojnie objął Katedrę Ginekologii i Położnictwa Uniwersytetu Wrocławskiego i Klinikę Położnictwa i Chorób Kobiecych we Wrocławiu. Tam zmarł w 1946 roku.

Marian Suski (1905-1993)

Marian Suski, po ukończeniu szkół, został polskim żołnierzem i zdobywał kolejne stopnie w służbach łączności. W 1932 roku znalazł się w reprezentacji Polski na Igrzyska Olimpijskie w Los Angeles, gdzie zdobył brązowy medal w szabli drużynowej. Dwukrotnie był także drużynowy mistrzem Polski (szabla -1934, szpada-1938) i raz brązowym medalistą mistrzostw Europy (1934). Po wojnie wykładał na Politechnice Wrocławskiej i kształcił młodych szermierzy przy tamtejszym AZS. 

Stefan Pragłowski (1895-1957)

Stefan Pragłowski był żołnierzem. Walczył w I wojnie światowej, potem dołączył do armii Hallera. W drugiej połowie lat 30. XX wieku rozpoczął pracę nad prototypami tanich i przystępnych samochodów „Galkar” i „Radwan” dla masowego odbiorcy. Start produkcji seryjnej przerwał wybuchu drugiej wojny światowej. Po II wojnie światowej przeniósł się z Podkarpacia na Dolny Śląsk, do Wrocławia, ale mimo prób nie udało się zrealizować jego idei samochodu.

Mieczysław Kozar-Słobódzki (1884-1965)

Mieczysław Kozar-Słobódzki był żołnierzem, służył w m.in. w Legionach. Oprócz kariery wojskowej zdobył sławę jako kompozytor piosenek wojskowych, napisał słowa do m.in. „Maszerują chłopcy maszerują”, „Witaj Komendancie” czy – najbardziej znaną – „Rozkwitały pąki białych róż”. Po wojnie skierowano go do Świdnicy na Dolnym Śląsku, gdzie powierzono mu organizację szkolnictwa w pierwszej polskiej szkole średniej w tym mieście.

Teodor Peterek (1910-1969)

Teodor Peterek to polski piłkarz, dwukrotny król strzelców ekstraklasy w okresie międzywojennym. Jego kariera napastnika rozpoczęła się w Ruchu Chorzów, z którym sięgnął po łącznie 5 tytułów Mistrza Polski. Występował także w reprezentacji Polski – w dziewięciu meczach zdobył sześć bramek. Po wojnie, po zakończeniu kariery, pełnił rolę trenera piłkarskiego. Ostatnie lata życie spędził w Słupcu, niedaleko Kłodzka.

Leon Birkholz (1904-1968)

Leon Birkholz był bankowcem. Pracę w Bydgoszczy łączył z wioślarską karierą sportową. Łącznie w różnych dyscyplinach wioślarskich zdobył 14 medali Mistrzostw Polski (w tym 4 tytuły mistrzowskie), 2 brązowe medale mistrzostw Europy, a w 1928 roku w Amsterdamie z Franciszkiem Bronikowskim, Edmundem Jankowskim, Bernardem Ormanowskim i sternikiem Bolesławem Drewkiem stanął na na najniższym stopniu podium Igrzysk Olimpijskich. Po wojnie pracował w różnych miejscach i branżach, aż w roku 1960 wstąpił do zakonu. Pochowano go w Starym Wielisławiu, w Kotlinie Kłodzkiej.

Hanna Hirszfeld (1884-1964)

Hanna Hirszfeld była lekarką-pediatra i wykładowcą. W okresie I wojny była lekarzem polowym, a w dwudziestoleciu pełniła funkcję ordynatora w Klinice Pediatrii w Warszawie. Pisała prace dotyczące m.in. immunologii, hematologii i alergologii. Brała też udział w pracach naukowych wraz z mężem, podczas których zastosowali pionierskie metody leczenia choroby hemolitycznej. Po wojnie zamieszkała we Wrocławiu, gdzie współtworzyła Akademię Medyczną i zainicjowała powstanie szkoły pielęgniarstwa.

Bogusława Jeżowska-Trzebiatowska (1908-1991)

Bogusława Jeżowska-Trzebiatowska – pierwsza kobieta z tytułem doktora z chemii na Politechnice Lwowskiej. Początkowo badała metal ren, potem jej prace dotyczyły fizykochemii strukturalnej, spektroskopii, magnetochemii, chemii jądrowej i radiacyjnej. Za uratowanie życia żydowskiemu pracownikowi fabryki, w której pracowała podczas II wojny światowej, Odznaczona Medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. Po wojnie współtworzyła nauczanie chemii na  Politechnice i Uniwersytecie Wrocławskim.

Kamil Giżycki (1893-1968)

Kamil Giżycki był żołnierzem. Podczas I wojny światowej został zesłany na Syberię, gdzie walczył z bolszewikami przez 5 lat z różnym szczęściem. W 1923 wrócił do Polski. W 1926 podróżował do zachodniej Afryki, a na bazie tej wyprawy napisał książkę podróżniczą. W 1939 roku wrócił z Liberii do Polski i wstąpił do AK. Po wojnie zamieszkał we Wrocławiu i utrzymywał się z pisania książek przygodowych dla młodzieży.

Konkurs biograficzny  – ocalamy.pl

Projekt „Postacie II RP na Dolnym Śląsku” miał także drugą część. W 2021 roku zorganizowano konkurs dla dolnośląskich szkół, we współpracy z Kuratorium Oświaty. 19 prac przybliża postacie działające w II RP i potem związane z dolnośląskim powiatem, z którego pochodzi szkoła. Uczniowie wykazali się dużą kreatywnością – powstały m.in. filmy, prezentacje multimedialne, kolaże, ilustrowane biogramy, a nawet komiks.

Wśród opisanych postaci znalazło się kilka wyjątkowych: aktorka i Sprawiedliwa Wśród Narodów Świata Zuzanna Łozińska (związana z Teatrem w Jeleniej Górze), lwowskię orlę Franciszek Semczyszyn (po wojnie mieszkaniec Głogowa), legionista Franciszek Sokołowski (związany z Legnicą) czy weteran, działacz społeczny i oświatowy Jan Karol Frank. Prace uczniów udostępniono na stronie Projektu Ocalamy (ocalamy.pl), który zbiera biogramy osób czynnie zaangażowanych w walkę o niepodległość Polski i prowadzi starania o zabezpieczenie ich grobów przed zapomnieniem i likwidacją.

Projekt „Postacie II RP na Dolnym Śląsku” sfinansowano ze środków Wieloletniego Programu Rządowego „Niepodległa”.