Tramwajem śladami architektury międzywojennej Warszawy: Stara Praga-Stara Ochota

A gdyby tak odkrywać historię Warszawy z pokładu tramwaju? Międzywojenna architektura jest bliżej niż myślimy. Biuro „Niepodległa” zaprasza na przejazdy po stolicy zabytkową berlinką w ramach cyklu „Następny przystanek…„, a dla chcących odkrywać na własną rękę przygotowaliśmy krótki przewodnik. Zobaczcie, ile skarbów dwudziestolecia kryje się na trasie Stara Praga – Stara Ochota!

Przejazd ze Starej Pragi na Plac Narutowicza to podróż przez kwintesencję międzywojennej Warszawy. Trasa obfituje w spektakularne przykłady architektury, od Dyrekcji Kolei na ul. Targowej, poprzez gmach BGK i Muzeum Narodowego, aż do zabudowy Starej Ochoty. Wycieczka ta będzie swoistym przeglądem podręcznikowych przykładów osiągnięć  polskiego modernizmu i historyzmu lat 20. i 30. XX wieku.

Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych

Budowa siedziby Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych udowodniła jak ważny był rozwój dróg żelaznych w okresie II RP. Monumentalny budynek na warszawskiej Pradze powstał w latach 1928–1931 i był realizacją projektu Mariana Lalewicza, absolwenta petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych, profesora Politechniki Warszawskiej. Gmach składa się ze sprzężonych ze sobą części, a wejście do kompleksu od ulicy Targowej zaakcentowano doryckim portykiem inspirowanym antykiem. Monumentalną bryłę zdobią dekoracje: orzeł nad wejściem czy fryz tryglifowo-metopowy okalający budynek – dekoracja w której pionowo żłobione płyty poprzedzielane są przedstawieniami symboli związanych z komunikacją. Zachowane wnętrza są z kolei świadectwem estetyki stylu art déco.

Saska Kępa

Saska Kępa tuż po oddaniu do użytku Trzeciego Mostu (dzisiejszego mostu Poniatowskiego) była początkowo miejscem świątecznych wypadów za miasto i synonimem spędzania wolnego czasu . W okresie II RP jej charakter wypoczynkowo-rekreacyjny, pod naporem inwestycji, zaczął ulegać zmianom. Wówczas te tereny stały się polem na którym swój kunszt prezentowali czołowi architekci epoki, wśród nich m.in. Bohdan Lachert, Józef Szanajca, Lucjan Korngold czy Bohdan Pniewski. Doprowadziło to do powstania swoistego zagłębia luksusowej architektury modernistycznej i funkcjonalistycznej lat 30. XX wieku. Zatopiona w zieleni przestrzeń dziś jest przykładem umiejętnego stworzenia przyjaznej człowiekowi dzielnicy, która wciąż zadziwia rozplanowaniem urbanistycznym.

Bank Gospodarstwa Krajowego

Siedziba największego państwowego banku II RP stanowi podręcznikowy przykład luksusowego budownictwa tworzonego przez sektor finansowy. Architektura siedziby banku, powołanego do życia w 1924 roku, licuje z ówczesnym państwowotwórczym charakterem instytucji. Projekt sporządził Rudolf Świerczyński, a sam gmach wzniesiono w latach 1928–1931. W momencie oddania do użytku należał do najnowocześniejszych tego typu placówek w Europie. Jego charakterystycznym elementem pozostaje ryzalit wysunięty w kierunku Alei Jerozolimskich. Po bokach i na froncie umieszczono płaskorzeźby dłuta Jana Szczepkowskiego.

Muzeum Narodowe w Warszawie

Gmach Muzeum Narodowego  to urzeczywistnienie międzywojennych marzeń o nowoczesnej placówce muzealnej w Warszawie. Monumentalny, pozbawiony dekoracji gmach został zaprojektowany przez Tadeusza Tołwińskiego i zrealizowany w latach 1927–1938. Zakończenie przeciągającej się budowy wsparł ówczesny prezydenta Warszawy Stefan Starzyński. Mimo dużej kubatury i przestrzeni użytkowej,  już w czasie powstania, muzeum nie dysponowało odpowiednią ilością miejsca, aby pomieścić stale powiększające się zbiory. Budynek cofnięto od Alei i podzielono na trzy korpusy tworząc otwarte, dostępne dla publiczności dziedzińce. Poddział gmachu odpowiadał podziałowi instytucji, na którą składały się działy Muzeum Sztuki, Muzeum Kultury i Muzeum Wojska.

Dom Związku Pracowników Samorządu Terytorialnego Rzeczypospolitej Polskiej

Gmach w Alejach Jerozolimskich w chwili powstania stanowił przykład budownictwa społecznego opartego na inicjatywie zbiorowej. Plac pod inwestycje zakupiono w roku 1930, zaś projekt gmachu sporządzili w roku 1934 Bohdan Krzemieniewski i Leon Suzin. Prace budowlane prowadzono w latach 1934-1936. Siedmiokondygnacyjny budynek przeznaczono miedzy innymi na biura Związku Pracowników Samorządu Terytorialnego, bursę i hotel dla członków Związku. W podziemiach ulokowano pomieszczenia socjalne oraz drukarnię. Elewację gmachu pokryto piaskowcem, a cokół oblicowano polerowanym granitem. Wejście zaakcentowano płaskorzeźbą z napisem: „Przez Samorząd i pracę społeczną do potężnej Polski”. Jej autorem był legionista i wzięty rzeźbiarz – Aleksander Żurakowski. 

Autor: Adrian Sobieszczański

Warszawa to nie tylko starówka, PKiN i blokowiska – to miasto skrywa wiele perełek i innowacyjnych rozwiązań urbanistycznych, które budują historię polskiej architektury i tożsamości. W 2023 roku wystartował cykl spacerów „Osiedla niepodległej” – wraz z przewodnikiem odkrywaliśmy ukryte wśród zieleni stolicy dziedzictwo II Rzeczpospolitej w duchu poszukiwań polskiego stylu narodowego. W 2024 roku Biuro „Niepodległa” zaprasza z kolei na przejazdy po stolicy zabytkową berlinką z opowieścią przewodnika w ramach cyklu „Następny przystanek…„. Informacje o biletach i terminach dostępne są na stronie niepodlegla.gov.pl.