Tramwajem śladami architektury międzywojennej Warszawy: trasa Wyględów - Śródmieście

A gdyby tak odkrywać historię Warszawy z pokładu tramwaju? Międzywojenna architektura jest bliżej niż myślimy. Biuro „Niepodległa” zaprasza na przejazdy po stolicy zabytkową berlinką w ramach cyklu „Następny przystanek…„, a dla chcących odkrywać na własną rękę przygotowaliśmy krótki przewodnik. Zobaczcie, ile skarbów dwudziestolecia kryje się na trasie Wyględów – Śródmieście.

Trasa wiodąca od ulicy Woronicza do Ronda ONZ to możliwość poznania historii trzech warszawskich dzielnic: Mokotowa, Ochoty  i Śródmieścia. Chociaż wzdłuż ulicy Wołoskiej nie zobaczymy spektakularnych realizacji z okresu II Rzeczypospolitej, to warto zwrócić uwagę, że zachowały się przykłady budownictwa mieszkaniowego pochodzące z tego okresu, takie jak Kolonia Lotników. Dalszy przejazd ulicami: św. Andrzeja Boboli, Rakowiecką, Aleją Niepodległości oraz Tytusa Chałubińskiego da możliwość obejrzenia szeregu budynków będących wręcz podręcznikowym przykładem architektury okresu międzywojennego. To także punkt wyjścia do opowieści o nigdy nie zrealizowanych planach zagospodarowania Pola Mokotowskiego.

Gmach Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego przy Rakowieckiej

Charakterystyczny gmach z zaokrąglonym narożnikiem powstał na działce wydzielonej z Pola Mokotowskiego i przekazanej uczelni w roku 1923. Budynek został zaprojektowany przez zespół architektów z Tadeuszem Zielińskim na czele i jest jednym z lepszych osiągnięć architekta. Zarazem to świetny przykład budynku uczelnianego zrealizowanego w nucie modernistycznego historyzmu. Budowa gmachu trwała od 1926 do 1933. W latach trzydziestych budynek mieścił między innymi zakład anatomii zwierząt i weterynarii czy zakład hodowli i żywienia. Do dyspozycji słuchaczy pozostawały audytoria, aula na 400 osób i biblioteka. Był to wówczas nowoczesny gmach dostosowany do zachodnioeuropejskich standardów. Zlokalizowane od ul. Rakowieckiej pawilony są efektem rozbudowy przeprowadzonej w roku 1938.

Zakład Filtrów Pośpiesznych

Zrealizowany w latach 1929-33 budynek Zakładu Filtrów Pośpiesznych jest nie tylko przykładem budownictwa przemysłowego okresu międzywojennego, ale też prawdziwą ozdobą warszawskiej Stacji Filtrów. Gmach projektu Antoniego Jawornickiego łączy w sobie elementy historyzmu z nowoczesnymi rozwiązaniami technicznymi, a zachowane elementy wyposażenia zakładu świadczą, że realizacja spełniała nie tylko funkcje utylitarne ale i posiadała walory estetyczne. Ozdobą obiektu są dwie płaskorzeźby utrzymane w stylistyce modnego wówczas stylu art deco autorstwa Jana Golińskiego. Na elewacji budynku przedstawiono dwie postacie, kobietę i mężczyznę, symbolizujące kolejno Czystość i Pragnienie.

Centralny Akademik Bratniej Pomocy

Górujący nad Placem Narutowicza gmach Akademika jest jednym z symboli Ochoty i świadectwem jej rozwoju w okresie dwudziestolecia. Powstanie Centralnego Akademika Bratniej Pomocy było odpowiedzią na problemy mieszkaniowe stołecznych żaków. Budynek został wzniesiony w latach 1922–1930 według projektu Kazimierza Tołłoczki i Stefana Bryły. Przebiegająca obok ulica Uniwersytecka, w momencie powstawania gmachu, była planowana jako oś przyszłego założenia urbanistycznego i, o czym nie wszyscy pamiętają, miała przecinać Pole Mokotowskie łącząc Ochotę z Mokotowem. To właśnie funkcjonowanie Centralnego Akademika Bratniej Pomocy przyczyniło się do utrwalenia popularnej nazwy „Akademik” nadawanej domom studenckim po dziś dzień.

Urząd Patentowy

Zlokalizowany przy Alei Niepodległości gmach Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej to dzieło Rudolfa Świerczyńskiego zrealizowane w latach 1937-39. Usytuowanie w tym miejscu ważnego dla funkcjonowania państwa urzędu świadczy o jego randze, zarówno w kontekście Warszawy, jak i planowanej na Polu Mokotowskim dzielnicy im. Marszałka Józefa Piłsudskiego (której jedną z nielicznych pozostałości jest właśnie gmach Urzędu). Piętnastoosiowa elewacja wypełniona monotonnymi oknami została ożywiona charakterystycznym wykuszem, wspartym przez kariatydę autorstwa rzeźbiarza Franciszka Strynkiewicza. Prace wykończeniowe przerwał wybuch wojny, zaś powojenne przebudowy pozbawiły gmach pewnej lekkości nadanej mu przez jednego z najważniejszych architektów okresu II RP.

Szkoła Pielęgniarek

Powołana do życia w roku 1921 Warszawska Szkoła Pielęgniarstwa, w latach 1927–1928 zyskała nowoczesną siedzibę u zbiegu ulic Chałubińskiego i Koszykowej. Jej projektantem był architekt Romuald Gutt, który do perfekcji opanował  operowanie w elewacji budynków szarą cementową cegłą, która do dziś stanowi wizytówkę i element rozpoznawczy jego twórczości. Gmach składa się z dwóch części, infrastrukturalnej z recepcją, salą jadalną i gimnastyczną (od ulicy Chałubińskiego) i mieszkalnej (od strony Koszykowej). Dla uczennic szkoły przeznaczono także taras na płaskim dachu zlokalizowany od ulicy Chałubińskiego, z którego rozpościera się widok na nowoczesną infrastrukturę budowlaną pogranicza trzech dzielnic Warszawy: Mokotowa, Ochoty i Śródmieścia.

Autor: Adrian Sobieszczański

 

Warszawa to nie tylko starówka, PKiN i blokowiska – to miasto skrywa wiele perełek i innowacyjnych rozwiązań urbanistycznych, które budują historię polskiej architektury i tożsamości. W 2023 roku wystartował cykl spacerów „Osiedla niepodległej” – wraz z przewodnikiem odkrywaliśmy ukryte wśród zieleni stolicy dziedzictwo II Rzeczpospolitej w duchu poszukiwań polskiego stylu narodowego. W 2024 roku Biuro „Niepodległa” zaprasza z kolei na przejazdy po stolicy zabytkową berlinką z opowieścią przewodnika w ramach cyklu „Następny przystanek…„. Informacje o biletach i terminach dostępne są na stronie niepodlegla.gov.pl.