„DYBUK na stulecie” - program wydarzeń na 100-lecie premiery spektaklu

100 lat temu miała miejsce światowa prapremiery „Dybuka” Szymona An-skiego, ważnego spektaklu, który nazywany bywa „żydowskimi Dziadami”. Z tej okazji rozpoczął się projekt „DYBUK na stulecie” z bogatym programem wydarzeń towarzyszących rocznicy. W dniach 8-9 grudnia odbędzie się między innymi premiera online instalacji VR-owej, pokaz spektaklu online „Babie lato” oraz międzynarodowe seminarium poświęcone twórczości Szymona An-skiego z rozmową reżyserów wokół scenicznych dziejów dramatu. Wszystkie wydarzenia będą dostępne na stronie internetowej, na kanale YouTube oraz na fanpage’u Instytutu Teatralnego.

„Dybuk” – Prapremiera 1920

Prapremiera „Dybuka” w wykonaniu zespołu Trupy Wileńskiej oraz reżyserii Dawida Hermana odbyła się w grudniowy wieczór 1920 w warszawskim Teatrze Elizeum przy ulicy Karowej. Spektakl wystawiono w języku jidysz. Wydarzenie to stanowi istotny moment w dziejach teatru żydowskiego nie tylko w Polsce. „Dybuk” zyskał z czasem miano „żydowskich Dziadów”, z drugiej zaś strony zaczęto mówić o „dybukizacji” teatru polskiego, co potwierdza duży wpływ tekstu na rodzimą scenę. Sztuka An-skiego, będąc ponadczasową opowieścią o miłości i śmierci, daje możliwość opowiedzenia o wzajemnym przenikaniu się kultur oraz o tym, jak to, co tradycyjne, potrafi wchodzić w dialog z tym, co nowoczesne.

9 grudnia 2020 roku mija 100 lat od światowej prapremiery „Dybuka” Szymona An-skiego. Z tej okazji Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego we współpracy z instytucjami zajmującymi się upowszechnianiem sztuki żydowskiej stworzył program wydarzeń towarzyszących rocznicy. W ramach projektu „DYBUK na stulecie” w dniach 8-9 grudnia odbędzie się między innymi premiera online instalacji VR-owej w reżyserii Pawła Passiniego, pokaz spektaklu – także online – „Babie lato” Adi Weinberg oraz międzynarodowe seminarium poświęcone twórczości Szymona An-skiego i rozmowa reżyserów wokół scenicznych dziejów dramatu. Zaplanowano także publikację – dotychczas uznawanego za zaginione – tłumaczenia „Dybuka”.

DYBUK na stulecie – wystawa, VR, seminarium, publikacja

W ramach programu „DYBUK na stulecie” Instytut Teatralny we współpracy z Teatrem Żydowskim im. Ester Rachel i Idy Kamińskich zorganizuje spotkanie inscenizatorów dramatu, w międzynarodowym gronie badaczy i twórców przypomnimy także tekst i sylwetkę autora oraz jednego z pierwszych tłumaczy sztuki na język polski – reżysera i dramaturga Marka Arnsztajna (Andrzeja Marka). Ważnym elementem upamiętnienia rocznicy prapremiery będzie publikacja zaginionego tłumaczenia „Dybuka” autorstwa wspomnianego reżysera, które stanowiło podstawę większości przedwojennych inscenizacji tej sztuki w polskim teatrze. Ponadto w rocznicę prapremiery zaprezentowana zostanie instalacja teatralna Pawła Passiniego, wykorzystująca technologię VR – wideo immersyjne powstające przez 30 dni na setną rocznicę śmierci Szymona An-skiego i setną rocznicę prapremiery jego najsłynniejszej sztuki. Widzów zaprosimy także na pokaz online spektaklu Adi Weinberg „Babie lato”, w którym razem z tancerką udamy się w podróż za głosem jej niewidomej babci Chai. Imię to posiada w języku hebrajskim kilka znaczeń. Dwa z nich to „żywa” i „żyła”. Tę dwoistość odnajdziemy także w „Dybuku”, którego podtytuł brzmi przecież „na pograniczu dwu światów”.

Upamiętnieniu rocznicy „Dybuka” towarzyszyć będzie także wirtualna wystawa, na której znajdą się między innymi archiwalne zdjęcia, programy, afisze oraz fragmenty zapisów wideo i filmów kontekstowych wokół dramatu. O scenicznych losach tekstu An-skiego w setną rocznicę pierwszego wystawienia będzie można przeczytać także w listopadowych wydaniach miesięczników „Teatr” i „Dialog”. W styczniu, w nowym numerze pisma „Scena”, o „Dybuku” mówić i pisać będą między innymi studenci Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza.

 

Program wydarzeń 8-9 grudnia 2020

8 grudnia, 18:30 – „Between Two Worlds: Reflections on the Creation, Circulation, and Legacy of The Dybbuk on its 100th Anniversary”

W sympozjum udział wezmą uczeni z USA, Polski i Izraela, których zainteresowania badawcze koncentrują się wokół, znanej także poza granicami Polski, sztuki Szymona An-skiego. Podczas dyskusji omówione zostanie powstanie, rozprzestrzenianie się na świecie oraz spuścizna „Dybuka”. Na zakończenie sympozjum planowana jest krótka dyskusja panelowa oraz odpowiedziami na pytania uczestników.

Gospodyni wieczoru: Rachel Merrill Moss (moderatorka); Northwestern University (Illinois, USA)

Goście:

• Diego Rotman (Hebrew University)
• Ruthie Abeliovich (University of Haifa)
• Nathaniel Deutsch (University of California)
• Michael Steinlauf (Gratz College)
• Agnieszka Legutko (Columbia University)
• Debra Caplan (CUNY Baruch College)

Język wystąpień: angielski

8 grudnia, 21:00 – spektakl „Babie lato” Adi Weinberg

„Babie lato” to opowieść o przenikaniu się dwóch światów. Widz razem z tancerką udaje się w podróż podążając za głosem jej niewidomej babci Chai. Imię to posiada w języku hebrajskim kilka znaczeń. Dwa z nich to „żywa” i „żyła”. Tę dwoistość można odnaleźć także w jej osobistej historii. W trakcie prac nad spektaklem oraz premiery w maju 2018 Chaja żyła w Izraelu, ale jej wspomnienia, zarejestrowane podczas cyklu rozmów, dotyczyły dzieciństwa, które spędziła w przedwojennym polskim miasteczku. W ciemności, w ślad za głosem bohaterki, artystka stara się uchwycić i zachować jej wizje, wrażenia z przeszłości, charakter i naturę, wplatając w nie swoje przeżycia i wątki związane z decyzją o przeprowadzce do Polski u schyłku lata 2017. Jak w tytułowym obrazie Józefa Chełmońskiego towarzyszy jej nastrój kończącej się pory roku, metaforycznie związany tu z procesem życiowych zmian i odchodzenia w przeszłość. Realistyczny pejzaż przywodzi również na myśl znany artystce z barwnych, naturalistycznych opowieści Chai, obraz życia w polskim sztetlu i jego wiejskich okolicach. Krok po kroku, w rytm kolejnych wyobrażeń, ciało tancerki staje się pośrednikiem oraz narzędziem dla głosów przeszłości i przemieszcza się pomiędzy tym, co minione a tym, co dzisiejsze. Widz staje się świadkiem wędrówki dusz niczym w opowieściach żydowskiego folkloru, kabale czy chasydzkiego mistycyzmu. Poprzez dźwięk i ruch artystka próbuje przywrócić do życia osoby, miejsca, tradycje i nieistniejący już świat.

• Choreografia, taniec: Adi Weinberg
• Dźwięk: Daniel Sapir
• Muzyka: Deru; SeeFeel; Jerry Bock; Jacob Jacobs, Alexander Olshanetsky
• Głos: Chaya Thorn
• Kostiumy: Julia Kornacka
• Laserowy system dźwięku wykorzystany w trakcie realizacji spektaklu: Michał Silski, Włodzimierz J. Zakrzewski

Specjalne podziękowania: Ambasada Izraela w Warszawie, Lubelski Teatr Tańca, Warsaw Dance Department, Jadwiga Majewska, Karol Prejna, Sharon Zukerman-Weizer, Shiri Teicher-Sabach, Noa Shiloh, Alon Karniel, Rosalind Noctor, Savta.

Przy wsparciu Mifal HaPais Council for the Culture and Arts.

9 grudnia, 17.00 – Panel „Dybuk dzisiaj czytany” z udziałem polskich realizatorów „Dybuka”

Panel „Dybuk dzisiaj czytany” odbędzie się z udziałem polskich realizatorów „Dybuka”. Dyskusja w wersji online opublikowana zostanie na stronie internetowej, na kanale YouTube oraz na fanpage’u Instytutu Teatralnego

• gospodarze wieczoru: prof. Anna Kuligowska -Korzeniewska, Gołda Tencer (dyrektor Teatru Żydowskiego, Jarosław Cymerman (zastępca dyrektora ds. programowych Instytutu Teatralnego)
• goście: Aneta Adamska, Marcin Bortkiewicz, Artur Pałyga, Paweł Passini, Anna Smolar, Małgorzata Sporek-Czyżewska, Wojciech Szroeder.

9 grudnia, 20:00 – Pokaz instalacji VR, inspirowanej „Dybukiem” w reżyserii Pawła Passiniego „Cwiszen… / Na pograniczu światów – homage dla Szymona An-skiego”

Wideo immersyjne, powstające przez 30 dni, na setną rocznicę śmierci Szymona An-skiego i setną rocznicę prapremiery jego sztuki. Nawiązując do ekspedycji, która przyniosła ogrom podań i opowieści z żydowskich sztetli, reżyser zabiera widzów do swojego sztetla – świata po-żydowskiej pustki, z którego – jak sam podkreśla – pochodzi. Zdefragmentowane, przetasowane przez pandemię obrazy stanowią próbę rozmowy z An-skim, a być może także rozmowy ze śmiercią, śpiewaniem w pustce, pomiędzy dwoma światami.

• neTTheatre – Teatr w Sieci Powiązań
• Stowarzyszenie Artystów „BLISKI WSCHÓD”
• Twórcy: Paweł Passini, Aleksandra Konarska, Daniel Słomiński,
• Wykonawcy: Ilona Janyst, Anna Puzio, Mariusz Bonaszewski, Paweł Janyst, Wojciech Kaproń, Piotr Michalczuk
• Projekt zrealizowany dzięki wsparciu Ambasady Amerykańskiej.

 

Program „DYBUK na stulecie” sfinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2022.