"Pamięć filmu" - nowy cykl historycznych filmów w Ninatece

Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny zaprasza na nowy cykl „Pamięć filmu. Cud nad Wisłą i inne wydarzenia historyczne w filmowych zasobach FINA”. 5 maja 2020, o godzinie 19:00, zaplanowano premierę pierwszej części na portalu ninateka.pl, gdzie zasoby zostaną udostępnione na stałe. Temat pierwszego spotkania to  getto warszawskie, a w jego ramach odbędą się opatrzone eksperckim komentarzem pokazy filmów „Życie ludzkie w niebezpieczeństwie” i „Das Ghetto”.

Pamięć filmu

Cykl „Pamięć filmu. Cud nad Wisłą i inne wydarzenia historyczne w filmowych zasobach FINA” dotyczy ważnych wydarzeń z dziejów Polski lat 1910–1950, utrwalonych w najstarszych filmach dokumentalnych, fabularnych oraz w sowieckich, niemieckich i polskich dokumentach propagandowych. Każdy pokaz opatrzony będzie komentarzem specjalistów, uznanych autorytetów akademickich. Prezentowane produkcje były wcześniej znane jedynie wąskiej publiczności, albo wręcz w ogóle nie zostały rozpoznane. Głównym celem projektu jest udostępnienie publiczności i  naukowcom zdigitalizowanych zasobów filmowych. 

Kolejne części cyklu będą dotyczyć ważnych wydarzeń z pierwszego czterdziestolecia historii Polski po 1910 roku. Filmy będą nawiązywać do odzyskania niepodległości, wojny polsko-bolszewickiej, okupacji Polski w latach 1939–1945 (w tym obrazów powstania warszawskiego i getta) oraz wydarzeń powojennych, m.in. dramatu Warszawy po opuszczeniu jej przez Niemców i wkroczeniu wojsk sowieckich. W archiwach FINA znajduje się kilkaset filmów o tematyce historycznej. Niektóre z nich nie były oglądane od wielu lat, lecz obecnie stają się niezwykle cennymi źródłami wiedzy.

Warszawskie getto na klatkach filmowych

Pierwszy pokaz w ramach cyklu zatytułowano Warszawskie getto. Widzom zostaną udostępnione dwa materiały z kolekcji FINA: „Życie ludzkie w niebezpieczeństwie” oraz „Das Ghetto” z komentarzem naukowym autorstwa prof. Iwony Kurz i prof. Jacka Leociaka. Premierę zaplanowano 5 maja o godz. 19:00 w Ninatece. Opublikowane filmy są dostępne na stałe dla widzów, a dwie pierwsze części można już oglądać: Część 1 i Część 2.

Uwaga! Opisane poniżej filmy zawierają drastyczne sceny i mogą być trudne w odbiorze dla młodego lub wrażliwego widza.

Das Ghetto

„Das Ghetto” to nieukończony, wstępnie zmontowany, niemiecki film propagandowy nieznanych twórców, który zrealizowano na terenie warszawskiego getta w maju 1942 roku. W założeniach miał opierać się na sztucznie wykreowanych kontrastach między członkami tamtejszej społeczności oraz przekonać widzów, że dramatyczne warunki życia najuboższych są wynikiem obojętności bogatych Żydów. Filmu nigdy nie wprowadzono na ekrany; najprawdopodobniej uznano, że jest zbyt drastyczny i nie wzbudzi oczekiwanej reakcji publiczności. Jedyna kopia – pochodząca z wczesnego etapu montażu – jest pozbawiona dźwięku, a niektóre fragmenty taśmy są źle wywołane. Po wojnie materiał był uznawany za zaginiony aż do 1954 roku, gdy odnaleziono go w bunkrze we wschodnim Berlinie.W 1958 roku Centralne Archiwum Filmowe zakupiło kontrnegatyw materiału.

Życie ludzkie w niebezpieczeństwie

„Życie ludzkie w niebezpieczeństwie” to niemiecki film propagandowy zrealizowany w 1941 roku przez Herberta Gerdesa. Obraz był jednym z elementów szeroko zakrojonej kampanii mającej na celu przekonanie społeczeństwa polskiego o słuszności odizolowania Żydów z uwagi na (rzekome) zagrożenie tyfusem. Powstały trzy wersje językowe filmu (polska, niemiecka i ukraińska) oraz dwa jego warianty: pełny i skrócony. Ten drugi przeznaczony był prawdopodobnie dla niemieckich kin objazdowych, które odwiedzały wsie Generalnego Gubernatorstwa. W zbiorach FINA znajduje się wariant skrócony w polskiej wersji językowej. Wariant pełny zachował się jedynie w wersji bez ścieżki dźwiękowej. Prezentowany film stanowi rekonstrukcję pełnej wersji. W zbiorach FINA znajdują się także nieme odrzuty z filmu, zawierające m.in. wycięte sceny nagości i okazywania niechęci operatorom.

Pokaz jest częścią projektu „Pamięć filmu. Cud nad Wisłą i inne wydarzenia historyczne w filmowych zasobach FINA”. Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2022.