Debata naukowa na imieniny Marszałka Piłsudskiego „Pomnik ze spiżu, porcelany czy… pikseli?”

Biuro Programu „Niepodległa” i Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku i zapraszają na debatę imieninową! W okresie międzywojennym imieniny Józefa Piłsudskiego były tak popularne, że gdy Marszałek udał się na Maderę, tamtejsza poczta została zasypana kartkami z życzeniami z dalekiej Polski. W 2022 roku kontynuujemy tradycję upamiętnienia – 18 marca o godzinie 18:00 specjaliści spotkają się, by porozmawiać o współczesnych upamiętnieniach Józefa Piłsudskiego podczas debaty „Pomnik ze spiżu, porcelany czy… pikseli?”. Transmisja spotkania na kanałach YT Muzeum i Fb Biura Programu „Niepodległa”.

Pomnik Józefa Piłsudskiego

Debata naukowa „Pomnik ze spiżu, porcelany czy… pikseli?” poświęcona będzie współczesnym upamiętnieniom osoby Marszałka. Odbędzie się w przeddzień imienin Józefa Piłsudskiego 19 marca, niegdyś hucznie obchodzonych przez jego przyjaciół, zwolenników i podkomendnych. Punktem wyjścia do dyskusji będzie instalacja rzeźbiarska „Ściana Wolności” Stanisława Bracha. Składa się ona ze stu porcelanowych, stylizowanych głów Piłsudskiego, wykonanych w fabryce porcelany w Ćmielowie na stulecie odzyskania niepodległości w 2018 roku. Współczesna instalacja, umieszczona przy wejściu do Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, zestawiona została z tradycyjnym wizerunkiem Marszałka –  projektem pomnika autorstwa Stanisława Ostrowskiego, stojącego przed Belwederem w Warszawie.

Józef Piłsudski trafił na pomniki już za życia – pierwszy, poświęcony  „Twórcy Niepodległego Państwa Polskiego”, powstał w 1921 roku. W 1935 roku (już po śmierci Józefa) powołany został Komitet Uczczenia Pamięci Marszałka Józefa Piłsudskiego, który koordynował działania upamiętniające zmarłego i czuwał nad estetyką powstających realizacji. Program państwowych przedsięwzięć obejmował m.in. budowę sarkofagu i krypty na Wawelu, grobowca na wileńskiej Rossie, Kopca na Sowińcu, licznych pomników, ale też fundację stypendiów dla dzieci i „żywy pomnik” – nazywanie imieniem Marszałka inicjatyw i projektów publicznych. Szczególnym upamiętnieniem stał się nowoczesny transatlantyk MS Piłsudski, pływająca ambasada polskiej sztuki.

Jak Marszałek trafił do każdego miasta w Polsce?

W czasie II wojny światowej okupanci rozpoczęli usuwanie wizerunków Marszałka z przestrzeni publicznej, a dokończyły to władze komunistyczne. Zniknęły pomniki, nazwy ulic i patronaty, ale nie zniknęła pamięć podtrzymywana w domach, w których przechowywano pamiątki i wizerunki Marszałka. W latach dziewięćdziesiątych Piłsudski zaczął powracać na cokoły i na tabliczki miejskie jako symbol niepodległości. Jego upamiętnienia znajdują się dziś w większości miast w Polsce.

Piłsudski wkroczył także do popkultury, przy okazji obchodów stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości zadomowił się na kartach komiksów, w grach komputerowych, memach. Stał się przez to postacią bliższą współczesnym Polakom.W jakiej formie powrócił? Jakich wizerunków bohatera narodowego oczekuje społeczeństwo? Dlaczego społeczne komitety i lokalne władze decydowały się na rekonstrukcję przedwojennych pomników? Czy Polacy i artyści mają pomysł jak przedstawiać Piłsudskiego w formie współczesnej? Czy artyści chętnie podejmują temat?

Piłsudski w muzeum

Muzeum Józefa Piłsudskiego także opowiada o kulcie Marszałka, przedwojennych i współczesnych sposobach jego upamiętniania. Różne estetyki, programy, materiały pokazują bogactwo form. Uczestnicy debaty zastanowią się jak materialne upamiętnienia mają wpływ na sposób, w jaki pamiętamy o postaciach historycznych – jak je postrzegamy? Czy nawiązujemy przez to relację z bohaterem?

Pomniki Marszałka w przestrzeniach polskich miast, a także niezliczone gadżety z jego przedstawieniem, stanowią ciekawą bazę do dyskusji. Wychodząc od przykładu postaci Józefa Piłsudskiego uczestnicy debaty zastanowią się, czy popularyzacja osoby zawsze pociąga za sobą komercjalizację wizerunku i symboli z nią związanych. Historycy sztuki i znawcy tematu porozmawiają o formach upamiętnienia bohaterów narodowych w przestrzeni publicznej –  fizycznej i wirtualnej – i zadadzą pytania o to, czy obecność tych wizerunków przekłada się na żywe treści pamięci społecznej. W jaki sposób postać upamiętniona na pomniku lub w formie bibelotu staje się częścią świata osobistych wartości posiadacza? Odpowiedzi na pytania na debacie „Pomnik ze spiżu, porcelany czy… pikseli?” 18 marca o godzinie 18:00, której będzie można przysłuchiwać się na miejscu w Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku lub śledząc w internecie na kanałach YT Muzeum i Fb Biura Programu „Niepodległa”.

W dyskusji udział wezmą:

dr Ewa Klekot jako prowadząca debatę – antropolożka, historyczka sztuki i kuratorka. Specjalizuje się w interdyscyplinarnym łączeniu humanistyki i nauk społecznych z projektowaniem i działaniami artystycznymi, antropologiczną refleksją nad sztuką, społecznym konstruowaniem sztuki ludowej i prymitywnej, a także materialnością i wartościowaniem rzeczy uznawanych za dizajn, sztukę, zabytek czy eksponat muzealny.

prof. Stanisław Brach – profesor Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, kierownik Pracowni Ceramiki na Wydziale Rzeźby. Organizator kilkudziesięciu wystaw indywidualnych i zbiorowych, uczestnik wielu plenerów i konkursów międzynarodowych m.in. we Włoszech, Japonii i Tajwanie. Autor instalacji „Ściana Wolności” składającej się ze stu porcelanowych głów Józefa Piłsudskiego.  

Krzysztof Noworyta – twórca i producent projektów z obszaru historii, kultury, edukacji i sztuki. Specjalizuje się w tworzeniu storytellingu na rzecz wystaw, filmów i produktów cyfrowych.

prof. Maria Poprzęcka – historyczka i krytyczka sztuki, eseistka. Głównym przedmiotem jej zainteresowań jest sztuka współczesna, metodologie badań nad sztuką i otwieranie badań nad sztuką na inne dziedziny humanistyki.

dr Ewa Toniak – historyczka sztuki. Interesuje się problematyką pamięci w przestrzeni publicznej i współczesnymi narracjami o PRL-u. Autorka licznych publikacji poświęconych sztuce kobiet.

Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości.