Osiedla niepodległej - Kolonia Praussa na Grochowie

Ślady II Rzeczpospolitej można odnaleźć zarówno na lewym, jak i prawym brzegu Wisły. Tym razem zagłębiamy się w uliczki warszawskiego Grochowa, by znaleźć domy z Osiedla Posłów i Senatorów Polskiej Partii Socjalistycznej popularnie zwane Kolonią Praussa. Na spacer zapraszamy w ramach kolejnego odcinka cyklu Osiedla niepodległej!

Osiedle Posłów i Senatorów Polskiej Partii Socjalistycznej w Warszawie na Grochowie

Kolonia Praussa jest przykładem społecznego osiedla na terenie prawobrzeżnej Warszawy. Zespół willowych domów utrzymanych w nurcie narodowego stylu, zrealizowano w kwartałach ulic Chłopickiego, Szaserów, Zółkiewskiego oraz Boremlowskiej. Osiedle zostało zaprojektowane przez Witolda Matuszewskiego i składa się z 28 wolnostojących domów. W chwili powstania, oddalone od centrum miasta osiedle, było wyposażone w nowoczesną wówczas infrastrukturę; wodę, kanalizację, elektryczność i połączenie telefoniczne. Chociaż całe założenie, jak i poszczególne obiekty, nie zostały zrealizowane zgodnie z pierwotną koncepcją, to Kolonia Praussa pozostaje jednym z czołowych przykładów osiedla społecznego powstałego w okresie dwudziestolecia przeznaczanego dla konkretnej grupy mieszkańców.

Układ urbanistyczny „Kolonji na Grochowie”

Wartością założenia jest układ urbanistyczny z wyraźną i regularną siatką ulic, który do dzisiaj stanowi czytelną całość. W kolonii zachowały się wszystkie domy, dzięki czemu nie zaburzono pierwotnej koncepcji późniejszą, licującą stylowo, zabudową. Osiedle zachowało przy tym swój malowniczy i małomiasteczkowy charakter, na co wpływ ma niewielka skala zabudowy umiejętnie wtopiona w zieleń ogrodów. Powstające w latach 20. i 30. osiedle jest namacalnym przykładem jednego z etapów rozwoju Grochowa. W początkowym okresie istnienia nazywane było nazywane „Kolonją na Grochowie” (pisownia oryginalna przed reformą ortograficzną wprowadzoną w 1936 r.).

Dom Kazimierza Pużaka – ul. Byczyńska 1

W domu przy ul. Byczyńskiej 1 mieszkał Kazimierz Pużak – polityk, działacz niepodległościowy i jeden z przywódców Polskiej Partii Socjalistycznej. W niepodległej Polsce pełnił rozliczne funkcje, miedzy innymi był sekretarzem stanu w Ministerstwie Poczt i Telegrafów. W chwili realnego zagrożenia ze strony Armii Czerwonej nacierającej na Warszawę latem 1920 roku, objął funkcję wiceprzewodniczącego Robotniczego Komitetu Obrony Warszawy. Kazimierz Pużak był wieloletnim posłem na Sejm Rzeczypospolitej. W warunkach wojny był jednym z inicjatorów powołania konspiracyjnych struktur PPS. Skazany w okresie powojennym na 10 lat więzienia zmarł w więzieniu w Rawiczu  30 kwietnia 1950.

Dom – ul. Byczyńska 7

Dom przy ulicy Byczyńskiej 7 reprezentuje jeden z czterech typów zabudowy Kolonii Praussa. Wejście na posesję zostało umieszczone od strony wschodniej. Działkę od strony północnej od kolejnej posesji oddziela murowane ogrodzenie podobnie jak od zachodu, gdzie jest dekorowane zdwojonymi wnękami. Budynek to dom murowany, parterowy, wzniesiony z cegły i posiadający drewniane stropy. Został nakryty dachem naczółkowym z lukarnami z dachem dwuspadowym. Główne wejście do budynku umieszczono w ryzalicie, w którego dolnej części mieści się przedsionek, zaś na górnej kondygnacji umieszczono balkon. W całym założeniu powstało 8 identycznych domów.

Dom Tomasz Arciszewskiego – ul. Płowce 8

Przy ulicy Płowce 8 mieszkał Tomasz Arciszewski. W młodości pracował jako robotnik. Do Polskiej Partii Robotniczej wstąpił w roku 1896. W strukturach PPS, w roku 1906 w Otwocku, brał udział w zamachach na carskiego generała-majora Markgrafskiego. Od 1906 roku był związany z Frakcją Rewolucyjną PPS, w ramach której wraz z Józefem Piłsudskim brał udział w legendarnej akcji pod Bezdanami. W czasie pierwszej wojny służył w Legionach. W okresie niepodległości przez trzy kadencje był posłem na Sejm oraz pełnił funkcje państwowe. Od listopada 1944 do lipca 1945 był premierem Rządu RP na uchodźstwie.

Autor: Adrian Sobieszczański

 

Warszawa to nie tylko starówka, PKiN i blokowiska – to miasto skrywa wiele perełek i innowacyjnych rozwiązań urbanistycznych, które budują historię polskiej architektury i tożsamości. W 2023 roku wystartował cykl spacerów „Osiedla niepodległej” – wraz z przewodnikiem odkrywamy ukryte wśród zieleni stolicy dziedzictwo II Rzeczpospolitej. Schodzimy z utartych szlaków i zaglądamy w mniej znane zakątki Warszawy by skupić się na zdobnych attykach, mansardowych dachach i programach dekoracyjnych tworzonych w duchu poszukiwań polskiego stylu narodowego. Artykuły w cyklu „Osiedla Niepodległej” to pigułka wiedzy, która zaprasza do samodzielnego odkrywania Warszawy na nowo.