Wystawa "Ku nowoczesności. Kresy niepodległe 1919-1939"

Nieoczywisty, często zaskakujący i przełamujący stereotypy obraz ziem wschodnich II Rzeczypospolitej zobaczyć można na wystawie „Ku nowoczesności. Kresy niepodległe 1919–1939” przygotowanej przez Dom Spotkań z Historią. Wystawa pokazuje, że Kresy w dwudziestoleciu międzywojennym były tętniącym życiem regionem, złaknionym modernizacji. Wystawa będzie dostępna do 12 listopada na skwerze ks. Jana Twardowskiego w Warszawie.

Wystawa poświęcona jest niemal nieobecnym w powszechnej świadomości, wybranym dokonaniom gospodarczym i cywilizacyjnym związanym z odbudową i modernizacją ziem wschodnich II RP. Ekspozycja składa się z siedmiu tematycznych wątków. Każdy z nich opowiada o wybranym aspekcie modernizacji Kresów: od odbudowy po zniszczeniach w latach 1914-1920 i modernistycznej architektury lat 30., przez inwestycje i zakłady przemysłowe (największa polska rafineria w Drohobyczu, Państwowe Kamieniołomy w Janowej Dolinie), znane firmy i marki, (m.in. kultowe radioodbiorniki Elektrit czy luksusowe trunki od Baczewskich).

Na opowieść o ziemiach wschodnich II RP, które w latach 1919–1939 zajmowały blisko połowę terytorium ówczesnej Polski złożyły się też spektakularne akcje inwestycyjne i budowlane, zakłady podbijające swymi wyrobami rynek krajowy i rynki zagraniczne, wielkie imprezy handlowe i sportowe, osiągnięcia techniczne i naukowe z lwowską szkołą matematyczną na czele, atrakcyjna oferta i infrastruktura dla turystów, letników i kuracjuszy. Historyczne zaszłości, skutki wojennych zniszczeń i koncentracja kluczowych inwestycji w II Rzeczypospolitej na terytorium Polski centralnej i zachodniej powodowały ogromne dysproporcje pomiędzy Kresami a resztą kraju. Jednak ziemie wschodnie przeżyły w tym czasie okres niekwestionowanego rozwoju zmieniającego w wielu miejscach ich oblicze. Ogromny wysiłek włożony w odbudowę, rozbudowę i modernizację ziem
wschodnich stanowi dziś wspólne dziedzictwo Polski oraz jej sąsiadów – Litwy, Białorusi i Ukrainy.

– Najważniejsze osiągnięcia modernizacyjne II Rzeczypospolitej to sztandarowe inwestycje realizowane w Polsce północnej, centralnej i południowej – budowa Gdyni, magistrali kolejowej ze Śląska, Centralnego Okręgu Przemysłowego czy Mościc, spektakularny rozwój stolicy państwa – Warszawy. Tymczasem ogromnie ciekawy dorobek ziem wschodnich pozostaje niemal kompletnie nieznany – mówi kurator wystawy, Tomasz Kuba Kozłowski. – Dopiero od niedawna pochylają się nad nim na poważnie badacze i specjaliści. Stereotypowe postrzeganie Kresów przywołuje najczęściej obraz wspaniałych zabytków przeszłości z jednej strony oraz zacofania z drugiej. Tymczasem o tym co w ciągu krótkiego, niespełna 20-letniego okresu II RP udało się zrobić, o tym szczególnym okresie rozwoju ziem wschodnich wiemy i mówimy za mało. Stąd próba wywołania wybranych, spektakularnych osiągnięć i dokonań, które zmieniały oblicze Kresów w latach 20. i 30. Najwyższa pora by i one znalazły swoje trwałe i godne miejsce w naszej zbiorowej świadomości. To dziedzictwo jest warte poznania i upowszechnienia, ale też wspólnej troski o jego zachowanie – dodaje Kozłowski. 

Na wystawie zobaczymy zdjęcia, plakaty, druki ulotne i reklamowe, oryginalne przedmioty z lat 20. i 30. z prywatnej kolekcji kuratora Tomasza Kuby Kozłowskiego, a także z instytucji m.in. z Muzeum Narodowego, Muzeum Plakatu w Wilanowie, Narodowego Archiwum Cyfrowego, Biblioteki Narodowej, zbiorów kolekcjonerów i osób prywatnych.

Kontekst historyczny wystawy tworzą przypadające w 2019 roku rocznice: 100-lecia włączenia w obręb odrodzonego państwa polskiego ziem wschodnich Rzeczypospolitej (stanowiących blisko połowę jego terytorium) oraz 80-lecia agresji niemieckiej i sowieckiej na Polskę, wybuchu II wojny światowej i utraty suwerenności a w konsekwencji utraty tych terytoriów.

Ekspozycja została dofinansowana ze środków Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017–2022 w ramach Programu Dotacyjnego „Niepodległa”.