Biuro „Niepodległa”, we współpracy ze Stowarzyszeniem „Kamień i co?”, zaprasza do odkrywania Warszawy z czasów II Rzeczpospolitej. Stolica ojczyzny, która zaledwie chwilę wcześniej odzyskała niepodległość, była miejscem wielu eksperymentów zarówno społecznych, jak i architektonicznych. Jednocześnie miasto jak magnes przyciągało najbardziej znanych polskich artystów. Odkrywajcie jego zakamarki razem z nami!

Architektura była jednym z ważnych elementów, widzialną reprezentacją odbudowy polskiej państwowości II Rzeczpospolitej. Różne formy gmachów publicznych, w swoim artykule „Architektura gmachów publicznych w II Rzeczypospolitej. Funkcja, forma i idea” opisał Krzysztof Mordyński. Z kolei w tekście „Osiedla mieszkalne w II Rzeczpospolitej” Adrian Sobieszczański skupia się na budownictwie mieszkaniowym w modernizowanych miastach. Największą inwestycję urbanistyczną, czyli budowę portu w Gdyni, przybliża Marcin Kłodziński z Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni na wystawie „Gdynia. Perła II Rzeczpospolitej”. Uzbrojonych w podstawy teoretyczne krajoznawców zapraszamy na spacery i wycieczki razem z Niepodległą, by odkrywać międzywojenne ślady architektury w stolicy!

 

„Osiedla niepodległej” – warszawskie osiedla i kolonie zbudowane w latach 1921-1930

 

W 2023 roku wystartował projekt „Osiedla niepodległej”. Sierpniowe i wrześniowe weekendy zachęcały do spacerów po stolicy z przewodnikiem Adrianem Sobieszczańskim. Ich tematem przewodnim były osiedla i kolonie zbudowane między 1921 a 1930 rokiem – inwestycje zaprojektowane dla wybranych grup społecznych II RP, takich jak: oficerowie Wojska Polskiego, posłowie i senatorowie Polskiej Partii Socjalistycznej czy profesorowie Politechniki Warszawskiej. Po spacerach, na stronie niepodlegla.gov.pl pojawiły się artykuły opisujące przebyte trasy i oglądane zabytki, które inspirują do dalszych poszukiwań. Poznaj architektoniczne ślady dziedzictwa II RP razem z nami!

Cechą wspólną wielu mieszkalnych założeń urbanistycznych był styl dworkowy (nazywany też narodowym), w jakim zaprojektowano budynki. Wprowadzenie tego stylu do architektury odgrywało rolę państwowotwórczą poprzez odwołania do szlacheckiej tradycji państwa niepodległego i bezpiecznego. Budynki mieszkalne na osiedlach i koloniach charakteryzują się portykami wspartymi na kolumnach, alkierzami i czterospadowymi dachami. W stylu dworkowym wznoszono także budowle użyteczności publicznej (szkoły, dworce kolejowe, urzędy miejskie i wojewódzkie). Odkryjmy je razem!

Żoliborz Oficerski – osiedle mieszkaniowe wojskowych

Osiedle Żoliborz Oficerski jest efektem działalności powstałego w roku 1921 Mieszkaniowo-Budowlanego Stowarzyszenia Spółdzielczego Oficerów, któremu przydzielono tereny na przedpolu Cytadeli Warszawskiej. Kameralne osiedle mieszkaniowe zostało zaprojektowane przez Kazimierza Tołłoczkę w roku 1922. Zabudowę osiedla stanowiły głównie domy z przyległymi do nich małymi ogródkami. Sielski charakter osiedla uzupełnił stworzony w latach 20. Park im. Stefana Żeromskiego. Dziś można tam podziwiać domy znanych postaci z historii Polski, jak Mariusz Zaruski, Józef Haller czy Artur Oppman. Kliknij w zdjęcie i wyrusz na spacer po skąpanym w zieleni Żoliborzu Oficerskim!

Kolonia Staszica – kolonia mieszkaniowa dla urzędników i polityków

Budowa pierwszych domów Spółdzielni Budowlano-Mieszkaniowej Kolonii im. Staszica rozpoczęła się w roku 1922. W pierwszej kolejności zbudowano, dziś nieistniejącą, północną cześć Kolonii, zlokalizowaną między ulicami: Nowowiejską, Filtrową, Sędziowską i dawną Suchą (obecnie: Ludwika Krzywickiego). Część domów powstawała wedle powtarzalnych planów, a inspiracji dostarczała polska architektura rezydencjonalna, leżąca u podstaw stylu narodowego. Pierwszymi mieszkańcami skąpanej w zieleni Kolonii byli urzędnicy zatrudnieni w administracji państwowej i miejskiej, politycy oraz przedstawiciele wolnych zawodów. Kliknij w zdjęcie i wyrusz na spacer po Kolonii Staszica na warszawskiej Ochocie!

Kolonia Profesorska – kolonia profesorów i architektów Politechniki Warszawskiej

Kolonię Profesorską wybudowano w okresie 20-lecia międzywojennego dla profesorów i architektów Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. Większość budynków zaprojektowano w stylu dworkowym, nawiązującym do polskich dworków szlacheckich. Osiemnaście przestronnych i ergonomicznych domów jednorodzinnych stanęło na Skarpie Wiślanej. Kliknij w zdjęcie i wyrusz na spacer po Kolonii Profesorskiej w Śródmieściu Warszawy!

Sadyba – Kolonia dla oficerów Wojska Polskiego

Kolonia Oficerska Sadyba na Dolnym Mokotowie wybudowana została w okresie 20-lecia międzywojennego dla oficerów Wojska Polskiego. Staropolskie słowo „sadyba”, oznaczające siedzibę, od stu lat kojarzone jest z oficerskim osiedlem będącym efektem działalności założonej w 1923 r. Oficerskiej Spółdzielni Budowlano-Mieszkaniowej. Projekt domów dla wysoko postawionych oficerów Wojska Polskiego był realizacją modnej i chętnie podejmowanej idei miasta ogrodu. Kliknij w zdjęcie i wyrusz na spacer po Sadybie Oficerska na warszawskim Mokotowie!

Zdobycz Robotnicza – osiedle mieszkaniowe dla robotników

Historia Zdobyczy Robotniczej na Starych Bielanach sięga 1926 roku, gdy na terenach dawnego carskiego poligonu Spółdzielnia mieszkaniowa „Zdobycz Robotnicza” rozpoczęła prace budowlane. Osiedle miało być z ducha socjalistyczne, przez unikalny sposób kredytowania budowy, ale z wyglądu szlacheckie – powstające domy nawiązywały do stylu dworkowego. Kliknij w zdjęcie i wyrusz na spacer po Zdobyczy Robotniczej na warszawskich Bielanach!

Kolonia Praussa dla Posłów i Senatorów PPS

Kolonia Praussa na Grochowie powstała po prawej stronie Wisły. Osiedle zbudowane dla Posłów i Senatorów Polskiej Partii Socjalistycznej w okresie 20-lecia międzywojennego zachowało wiele pierwotnych cech. Osiedle zostało zaprojektowane przez Witolda Matuszewskiego i składa się z 28 wolnostojących domów. Kliknij w zdjęcie i wyrusz na spacer po Kolonii Praussa na Grochowie.

Spacer po Warszawie śladami Bitwy Warszawskiej

Mimo upływu stu lat, w tkance Warszawy wciąż można odnaleźć miejsca i budynki w których przygotowywano strategie, werbowano żołnierzy i łamano szyfry przygotowując się do Bitwy Warszawskiej – starcia które zdecydowało o wyniku wojny polsko-bolszewickiej. Zapraszamy na wycieczkę śladami historii – kliknij w zdjęcie i znajdź Echa Bitwy Warszawskiej.

 

Następny przystanek: Niepodległa – międzywojenna Warszawa z tramwaju

 

„Następny przystanek…” to projekt, który wystartował wiosną 2024. Biuro „Niepodległa” zaprosiło w nim na zwiedzanie Warszawy zabytkowym tramwajem. Tematem przewodnim tras są obiekty istniejące, zbudowane między latami 1918 a 1939, w tym m.in. gmachy użyteczności publicznej, kolonie społeczne, osiedla pracownicze, miejskie arterie czy parki.

Często poruszając się tramwajem, traktujemy go praktycznie, jako środek transportu. Tymczasem jest to też fantastyczny pojazd do poznawania architektury miasta, niezależnie od pogody. Wszystkie obiekty opisane w trasach położone są przy istniejących liniach tramwajowych. Poznaj architektoniczne ślady dziedzictwa II RP razem z nami – zapraszamy na wycieczkę tramwajową!

Trasa tramwajowa Służewiec – Śródmieście

Do pokonania trasy Służewiec – Śródmieście wystarczy przejazd zaledwie dwiema ulicami. Ulica Puławska należy do najdłuższych w Warszawie. Druga, Marszałkowska, to tętnica stolicy. Trasa wiodąca z Mokotowa do Śródmieścia daje możliwość prześledzenia rozwoju tych dzielnic. Jej początek znajduje się na warszawskich Wyścigach. Dalej przejazd ulicą Puławską pozwala zobaczyć pierzejową, modernistyczną zabudową. Z kolei na Marszałkowskiej znajdują się luksusowe domy czynszowe, jak kamienica Kohnów projektu Maksymiliana Goldberga i Hipolita Rutkowskiego. Kliknij w zdjęcie i wyrusz na trasę Służewiec – Śródmieście!

Trasa tramwajowa Wyględów – Śródmieście

Trasa wiodąca od ulicy Woronicza do Ronda ONZ to możliwość poznania historii trzech warszawskich dzielnic: Mokotowa, Ochoty i Śródmieścia. Wzdłuż ulicy Wołoskiej zachowały się przykłady budownictwa mieszkaniowego pochodzące z okresu dwudziestolecia, takie jak Kolonia Lotników. Dalszy przejazd ulicami: św. Andrzeja Boboli, Rakowiecką, Aleją Niepodległości oraz Tytusa Chałubińskiego daje możliwość obejrzenia szeregu budynków będących wręcz podręcznikowym przykładem architektury okresu międzywojennego: Gmachu SGGW, Centralnego Akademika Bratniej Pomocy czy Warszawskiej Szkoły Pielęgniarek. Kliknij w zdjęcie i wyrusz na trasę Wyględów – Śródmieście!

Trasa tramwajowa Bielany – Grochów

Trasa wiodąca z Bielan do stanowiącego dawne przedmieście Warszawy Grochowa to okazja, żeby porównać wygląd kilku warszawskich dzielnic, których rozwój przypadł na okres międzywojenny. Mijane Nowe Miasto czy Praga nie mogły być terytorium eksperymentów architektonicznych ze względu na gęstą siatkę ulic zbudowaną przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości, ale i tu nie zabrakło przykładów modernistycznej architektury, które na stałe zrosły się z dzielnicami w których powstały. Kliknij w zdjęcie i wyrusz na trasę Bielany – Grochów!

Trasa tramwajowa Stara Praga – Stara Ochota

Przejazd ze Starej Pragi na Plac Narutowicza to podróż przez kwintesencję międzywojennej Warszawy. Trasa obfituje w spektakularne przykłady architektury, od Dyrekcji Kolei na ul. Targowej, poprzez gmach BGK i Muzeum Narodowego, aż do zabudowy Starej Ochoty. Wycieczka ta będzie swoistym przeglądem podręcznikowych przykładów osiągnięć polskiego modernizmu i historyzmu lat 20. i 30. XX wieku. Kliknij w zdjęcie i wyrusz na trasę Stara Praga – Stara Ochota!

Trasa tramwajowa Stara Ochota – Koło

Trasa z placu Narutowicza powiedzie nas aż na warszawskie Koło. Chociaż ta część dzielnicy Wola nie obfitowała w okresie międzywojennym w nowoczesne realizacje, to do czasów współczesnych zachowały się tam dwa niezwykłe przykłady osiedli o całkowicie odmiennej historii powstania i przewidzianej dla nich funkcji. Kliknij w zdjęcie i wyrusz na trasę Stara Ochota – Koło!

Zapraszamy do korzystania i odkrywania Warszawy razem z „Niepodległą”!

Projekty „Osiedla Niepodległej” i „Następny Przystanek…” sfinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.